De Paraboolkoker

Zonlicht heeft veel energie. Elke vierkante meter loodrecht op de zon ontvangt bij onbewolkte hemel zo’n 1000 watt, evenveel als de grootste gaspit in de keuken. Koken op zonlicht is dus heel goed mogelijk, als het zonlicht geconcentreerd kan worden. Dit leidt tot het concept van de paraboolkoker, waarbij het zonlicht door een parabolische spiegel op een pan wordt geconcentreerd.

Op het terrein van de WOT staat de SK-14, een reflectorkoker ontwikkeld door Dr. Ing. D. Seifert. Hij is verbonden aan de non-profit ontwikkelingsorganisatie EG-Solar in Duitsland. De SK-14 bestaat uit een parabolische spiegel (reflector) die het zonlicht op een matzwarte pan met een inhoud van 12 liter concentreert. De pan absorbeert het zonlicht en brengt de inhoud aan de kook. Twee liter water bijvoorbeeld kookt in 18 minuten. Met de paraboolkoker kan men koken, bakken, braden en zelfs frituren! Behalve voor het bereiden van maaltijden leent de paraboolkoker zich voor het steriliseren of destilleren van water.

Veiligheid
Bij het ontwerp van de SK-14 is rekening gehouden met de nadelen van eerdere reflectorkokers. Door de brandpuntsafstand klein te kiezen, is er vrijwel geen gevaar meer voor verbranding en verblinding.

Constructie
De koker zelf is robuust en eenvoudig. Het frame kan uit verschillende materialen gemaakt worden, zodat het ontwerp eenvoudig kan worden aangepast aan lokaal beschikbare materialen en technieken. De reflector bestaat uit speciaal bewerkt, zeer duurzaam (minstens 15 jaar) hoogglans aluminium stroken. Met een SK-14 kan, samen met een hooikist, voor zo’n 15 mensen eten bereid worden. De koker kan vanaf een uur na zonsopgang tot een uur voor zonsondergang worden gebruikt.

De SK-14 is, door het werk van ontwikkelingsgroepen, reeds in zo’n 50 landen verspreid. In een flink aantal landen wordt de SK-14 in lokale werkplaatsen geproduceerd (o.a. Ecuador, Colombia, Peru, Bolivia, Argentinië, Oeganda, Congo, Nepal en India) en inmiddels zijn er 2000 exemplaren in gebruik.

De Kookdoos

De kookdoos is een goed geïsoleerde doos met een venster van dubbel glas. Door het glas valt het zonlicht in de van binnen zwartgeschilderde doos met daarin een pan. Door de zonnewarmte wordt de binnenkant van de doos met de pan opgewarmd. Een hogere temperatuur (meer dan 100º C) kan worden verkregen als het deksel wordt voorzien van een extra spiegel. Een belangrijk voordeel van de kookdoos is dat ze eenvoudig te maken zijn, met veelal lokaal verkrijgbare materialen. Ook wordt er geen hout gebruikt tijdens het koken.

Hiertegenover staan de vele nadelen van de kookdoos, waardoor het moeilijk is ze te introduceren. Het glas en de spiegels kunnen soms moeilijk verkrijgbaar zijn en zijn relatief duur in vergelijking met de andere materialen waarvan de kookdoos gebouwd is. Bovendien vereist koken met de kookdoos vaak veranderingen in de kook- en leefgewoontes. Zo kan er tijdens het koken niet in de pan geroerd worden.

Zonnekokers werken alleen als er veel zon is. Dat betekent dat men juist ’s middags, wanneer men in sommige samenlevingen gewend is het rustig aan te doen, in de brandende zon moet koken. Je kunt niet meer ’s morgens of ’s avonds warm eten en iets bakken is ook niet mogelijk. Bovendien kan een kookdoos een aantal functies van het houtvuur nooit overnemen, zoals het leveren van warmte en gezelligheid en het verjagen van insecten door de rook.

De Hooikist

Koken op zonne-energie kan alleen als er zon is. Om mensen die koken op zonne-energie toch de mogelijkheid te geven ’s avonds warm te eten en ’s middags te koken, kan een zogenaamde hooikist gebruikt worden.

Het principe is simpel. Je maakt een kist of mand van hout, riet of ander materiaal. De kist is iets groter dan de pan die in de kist warm gehouden moet worden. In de kist maak je een isolatiebedje van bijvoorbeeld dekens, schapenwol, hooi of ander materiaal dat ter plekke aanwezig is. Na het koken kan het voedsel urenlang in de kist warm gehouden worden.

Een bijkomend voordeel is dat eten in de kist kan nagaren. Je kookt bijvoorbeeld rijst met de zonnekoker. Na vijf minuten goed koken plaats je de pan met rijst in de hooikist en een half uur later is de rijst gaar. De zonnekoker kan vervolgens weer voor de bereiding van een ander gerecht gebruikt worden.